Pandemi devrinde yaşanan ekonomik zorluklar sonrası kur ve enflasyondaki yükseliş de eklenince alım gücü düşen vatandaş gelen artırımların da tesiriyle ödemelerini yapamaz hale düştü. Yasal takibe düşen borçlar ve borçluların sayısındaki artış da kritik seviyede.
Diğer yandan da ticari kredi hacminde patlama görülürken, Türkiye’nin borçlanmasında kıymetli olan CDS göstergesi de tepeye oynuyor.
Tüm bunlar olurken, son periyotta tartışmaların odak noktasında olan II. Abdülhamit periyoduna gidelim mi?
Ekonomideki sorun icra iflas belgelerini kabarttı
Dünya’dan Hüseyin Gökçe’nin haberine göre, mahkemelerde icra evraklarının sayısı 24 Mayıs 2022 tarihinde 2021 yılı sonuna nazaran 926 bin artış göstererek 23 milyon 497 bin oldu.
İcra belgelerini sayısı 2017 yılı sonunda 15 milyon 846 bin, 2018 yılı sonunda 2 milyon 834 bin adet artış göstererek, 18 milyon 680 bin olurken, 2019 yılında 20 milyon 312 bin ve 2020 yılı sonunda da 22 milyon 196 bin oldu.
Yasak kalkınca mahkemelerdeki icra belgelerinin sayısı yükselişe geçti
2020 yılında başlayan pandemi sürecinde, Cumhurbaşkanlığı tarafından yayımlanan bir karar ile nafaka alacakları hariç tüm icra iflas takipleri durdurulmuştu. Sonrasında yasaklar bir devir daha uzatılarak, olağanlaşma süreciyle birlikte sona ermişti.
2021 yılı sonunda 22 milyon 571 bin olan evrakı sayısı, 24 Mayıs 2022 prestijiyle, kısaca 5 ayda yaklaşık 1 milyon adet artış ile 23 milyon 497 bin 126 oldu.
Kurulan şirket yüzde 3, kapanan şirket sayısı ise yüzde 40 arttı
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından aylık açıklanan verilere göre, Türkiye’de Mart 2022’de yeni kurulan şirket sayısı aylık bazda yüzde 13,6, yıllık bazda ise yüzde 2,8 oranında artış gösterirken, kapanan şirket sayısı ise aylık yüzde 75,9 artış göstererek yıllık bazda yüzde 39,8 oranında arttı.
8 ay üzere bir müddette kredi hacminde yüzde 38 oranında 966 milyar TL artış oldu.
TÜİK’in açıkladığı resmi enflasyon oranı yüzde 70 düzeyindeyken, faizin yüzde 14 olması, kredi hacminde patlatmaya yol açtı.
Mayıs ayının birinci haftasında yerli para cinsinden kullanılan kredi hacmi 78 milyar TL’ye ulaşırken, bu ölçünün 58 milyar TL’sini şirketler kullandı.
Merkez Bankası faiz indirimlerine 23 Eylül 2021 tarihinde başlamıştı. 17 Eylül 2021 tarihinde 2 trilyon 551 milyon lira olan TL kredi hacmi, geçen hafta 18 Mayıs 2022’de 3 trilyon 517 milyar TL oldu.
Artışın yaklaşık yüzde 84’ünü ticari krediler oluşturuyor.
Geçen yıl bu vakitler ile karşılaştırma yapılırsa 12 Mayıs’ta 1 trilyon 120 milyar TL artış görülürken, yıl başına nazaran de 684 milyar TL’lik artışın yaklaşık yüzde 84’ünü ticari krediler oluşturuyor.
Sözcü’nün haberine göre, enflasyonun yüzde 70 olduğu ortamda yaklaşık 30-40 puan altında oranlarda faizle verilen krediler, cari istikrar tarafında açık oluştururken, enflasyon ve kurlarda da artışı tetikliyor.
Artış gösteren bir riskli gösterge de Türkiye’nin CDS’leri
Bir nevi sigorta puanı üzere işleyen CDS’ler Türkiye’nin kredi iflas riskini gösterirken, beş yıllık vadede gösterge kabul edilen bilgi 2008 yılında dünyada yaşanan finansal kriz sonrası tepeye ulaştı.
Veri sağlayıcı Londra merkezli ve kredi derecelendirme kuruluşu S&P’nin iştiraki olan IHS Markit bilgilerinde Türkiye’nin 5 yıllık CDS primi 730 puana yükseldi.
Kurlardaki hareketlenme ile yükselişe geçen kredi risk primi, bir manada ülkelerin borçlarını ödeme kapasitelerini gösterirken, bu da yurt dışı borçlanma oranlarını etkiliyor. Fed mesken majör merkez bankalarının faiz artırımına gittiği bu türlü bir periyotta borçlanma maliyetlerindeki artışa bir de ülke riski eklenince finansmana ulaşmak bilhassa gelişmekte olan bizim üzere ekonomilerde maliyetleri artırıyor.
Son günlerde siyaset arenasında başrolde olan Sultan II. Abdülhamit tüm bunlar sonrası aklımıza nereden geldi?
Abdülhamit tartışmasına Osmanlı maliyesini anlatarak dahil olan Mahfi Eğilmez, bize de o günleri anlatmış oldu. Ne mi olmuş II. Abdülhamit periyodunda öğrenmek ister misiniz?
Osmanlı İmparatorluğu birinci dış borcunu, Padişah Sultan Abdülmecid vaktinde, 1854 yılında, Kırım Savaşını finanse edebilmek için aldı. Dış borçlanmalar, sonraki padişahlar Abdülaziz ve V. Murad devirlerinde devam etti. Sultan II. Abdülhamid tahta çıktığında Osmanlı dış borçları bir müddettir ödenemez durumdaydı, o nedenle daima olarak faizleri de üzerine eklenip yeni vadelerle yenilenerek döndürülmeye çalışılıyordu.
“O sıralarda 1873’de başlayan ve ismine sonradan Uzun Depresyon denilen kapitalizmin birinci büyük finansal krizi yaşanıyordu”
islamiktisadi.net
Osmanlı’ya borç veren İngiltere ve Fransa da dâhil olmak üzere Avrupalı devletler bu krizin tesiriyle finansal açıdan problemli bir süreç içindeydiler ve Osmanlı’ya borçlarını ödemesi için baskı yapıyorlardı. Alınan dış borçlar Dolmabahçe Sarayı, Çırağan Sarayı, Beylerbeyi Sarayı üzere verimsiz alanlara yatırıldığı için geri ödeme konusunda bir kaynak yaratmıyordu. Bir yandan da Galata Bankerlerinden alınan iç borçlar ödenmeyi bekliyordu. Sonunda 1877 – 78 Osmanlı – Rus savaşıyla (93 harbi) birlikte imparatorluk borçları ödeyemeyeceğini açıklayarak moratoryum ilan etmek zorunda kaldı. Akabinde yine masaya oturuldu ve Osmanlı İmparatorluğu alacaklılarıyla mutabakata vardı.