Ünlü Edebiyatçıların Çok Sık Uğradığı 16 Mekan

Sait Faik 14 Mart 1941′de Orhan Veli’ye mektubunda “Burada eski tas eski hamam. Cumartesi günleri Nisuaz’da üdeba toplanır. Kararlar verilir” diye bahsetti bu pastaneden.

Bugün Beyoğlu’nda Ayhan Işık Sokağı’nın girişindeki Garanti Bankası’nın yerinde bulunan Nisuaz, 1930-1950′ler boyunca edebiyatçıların uğrak yeriydi.

1967′deki yangından sonra yıkılan pastanenin müdavimleri Ahmet Hamdi Tanpınar, Edip Ayel, “Garip” akımının isim babası Cavit Yamaç, Sabahattin Kudret Aksal, Asaf Hâlet Çelebi, Abidin Dino, Arif Dino, Orhon Murat Arıburnu ve Sabahattin Ali üzere şair ve yazarlardı.

Niko Kiriçis’in pastanesi geniş ve yüksek vitriniyle adeta İstiklal ile iç içeydi. Çaylarını yudumlarken birbirlerine yazdıklarını okuyan edebiyatçılar, pek çok mecmuanın yayın toplantısını da Nisuaz’da yaptı. Mesela Hilmi Ziya’nın “İnsan” ve Burhan Arpad’ın “İnanç” mecmualarının temelleri burada atıldı.

Şair Mehmet Sıtkı Akozan “Sanmayın avare bülbüller üzere güllükteyiz / Biz yanık bir kor üzere akşam sabah Küllük’teyiz” diye andı burayı. Beyazıt Cami’sinin ana yola bakan tarafındaki bu bahçeli kıraathane, 1950′lerde adeta bir ilim irfan yuvasıydı. Yahya Kemal Beyatlı, Ahmet Hamdi Tanpınar, Nurullah Ataç, Peyami Safa, Necip Fazıl Kısakürek, Tarık Buğra, Fuat Köprülü, Ahmet Muhip Dıranas, Neyzen Tevfik, İlhan Berk, Reşat Nuri Güntekin ve Cahit Sıtkı Tarancı üzere isimler burayı sıkça ziyaret etti. Hatta Faruk Nafiz Çamlıbel ve Behçet Kemal Çağlar’ın 10. Yıl Marşı’nı Küllük’te yazdığı rivayet edildi.

Mekânın sakinleri burayı o kadar benimsediler ki 1950′lerde yıkılan kahvede yalnızca çay, kahve, nargile içip sohbet etmekle yetinmediler. Bir de Eylül 1940′tan itibaren, ismini yaşatmak için “Küllük” dergisini çıkardılar.

“Garsonlar paramız olup olmadığını gözlerimizden anlar, şayet meteliğe kurşun atıyorsak, hiçbir şey söylemeden önümüze bir şişe maden suyu bırakırlardı. O maden suyuyla akşama kadar yönetim ederdik.” Ülkü Tamer bu türlü anlattı kup griyesi ve çikolatalı trüf pastası lisanlara destan Baylan’ı.

Pastane, 1923′te Loryan ismiyle Beyoğlu’ndaki Ses Tiyatrosu’nun yanında, Luvr Apartmanı’nda açıldı. 1934′te yabancı sözlerin kullanılması yasaklanınca “kusursuz” manasına gelen bu ismi aldı.

Attila İlhan’ın sıklaşan ziyaretleriyle edebiyat etraflarında kısa müddette kendilerine “Baylancılar” diyen bir küme oluştu. Beyoğlu şubesi 1967′de kapanana kadar Behçet Necatigil, Cemal Süreya, Edip Cansever, Erdal Öz, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Peyami Safa, Sait Faik, Orhan Kemal, Salah Birsel, Onat Kutlar, Doğan Hızlan üzere pek çok ismi ağırladı.

Salah Birsel “Kahveler” kitabında buradan “Meserret Kahvesi tüm İstanbul’un kahvesidir. Orada hiç değilse bir defa oturmamış edebiyatçı da gösterilemez” diye bahsetti.

Sirkeci’de Ankara ve Ebusuut caddelerinin köşesindeki kahve, yazarlarla gazetecilerin uğrak yeriydi. 1900′lerin başında açılan kahvenin gediklileri ortasında Yaşar Kemal, Orhan Kemal, Sait Faik, Edip Cansever, Melih Cevdet Anday, Muzaffer Buyrukçu, Mehmet Rauf, Halit Ziya Uşaklıgil, Necip Fazıl üzere edebiyatçılar yer aldı.Orhan Kemal birçok yapıtına burada başlarken kahveyi “Meserret Bâb-ı Ali’den ekmeğimi çıkarmaya çalışmanın başlangıç noktasıdır” diye andı.

Arkadaşı Nurer Uğurlu “Orhan Kemal’in İkbal Kahvesi” kitabında ünlü muharririn hayatını anlattı. Oğlu Işık Öğütçü, Cihangir’de Orhan Kemal Müzesi’nin altına yıllar sonra tıpkı isimde bir yer açtı. Artık varın ünlü müellifin geçmişte Nuruosmaniye’deki bu kahveyle ilgisini siz düşünün.

Bir devir Yahya Kemal, Ahmet Hamdi Tanpınar ve Ahmet Haşim’in de uğrak yeri, Orhan Kemal ve arkadaşlarının taktığı isimle “Kahvetül-ikbal”, 1960′ların sonlarında kapanana kadar sabah sohbetlerinin mesken sahibiydi. Muzaffer Buyrukçu, Nurer Uğurlu ve Orhan Kemal bu buluşmaları, düğün sonraki damat sohbeti manasına gelen “Sabahiye”diye adlandırırdı. Edip Cansever, Musa Anter, Yaşar Kemal, Ece Ayhan, Rıfat Ilgaz, Oktay Akbal, Behçet Necatigil ve Sennur Sezer de İkbal’in gediklilerindendi.

Jorj Sütçüyan Beyoğlu’nda Atlas Pasajı’nda 1948′de açtı Kulis Bar’ı. Her sabah Çiçek Pasajı’ndan taze çiçeklerle süsledi. İçerisi büyük görünsün diye uzunluktan boya aynalarla kapladı. Her daim uğrayan dostlarından biri gelmediğinde hasta mı diye meraklandı, aradı.

Atlas Sineması’ndaki galalarda, tiyatroların perde açmadığı pazartesi günlerinde en kalabalık vakitlerini gördü burası. Abdi İpekçi, Ender Nadi üzere gazeteciler, Yaşar Kemal, Edip Cansever, Fethi Naci üzere edebiyatçılar, İzzet Günay, Fikret Hakan, Metin Erksan, Yılmaz Güney üzere sinemacılar müdavimlerindendi. Kadife kapısı tanıdıklara her daim açıkken, diğerleri “Burası kulüp” denilerek kibarca reddedilirdi. Yer daha sonra Nişantaşı’na taşındıysa da eski havasını bulamadı ve kapandı.

Papirüs birinci defa 1972′de Kulis Bar’ın garsonlarından Ertuğrul Bora tarafından Beyoğlu’nda Ses Sineması’nın üstünde açıldı. Burası 1977′de çıkan yangının akabinde kapanınca, yeni Papirüs birebir yıl Ayhan Işık Sokak’ta Erman Han’da hizmet vermeye başladı.

Burası Yaşar Kemal, Cemal Süreya, Selim İleri üzere muharrirlerin yanı sıra, sinemacıların ve tiyatrocuların da buluşma yeriydi. O kadar sevildi ki dekoru ve havasıyla İngiliz pub’larını andıran Papirüs’ün duvarları, vakitle müdavimlerinin getirdiği afişlerle doldu. Hatta bir periyodun ünlü dizisi Şehnaz Tango’da Muhsin’in (Erdal Özyağcılar) işlettiği yer olarak TV’de bile uzunluk gösterdi.

Nazlı Eray “Nevizade’de yarı karanlık Lefter’in Meyhanesi, beş parasız entelektüeller. Tabanda çalan bir laterna, yanında garson Tanaş. Bu Tanaş herkesin sıkıntısını bilirdi, ona nazaran konuşurdu” diye andı burayı.

1950′lerde laternasıyla ünlenen meyhanede Kambur Panayot’un kolunu çevirdiği laternadan daima birebir müzik,“Adalardan Bir Yar Gelir Bizlere” yükselirdi. Ancak kimse şikâyetçi değildi. Zira burası öğlenden sonraki pastane buluşmalarının akabinde, edebiyatçıların akşam sofrasıydı.

Beyoğlu’nda bugünkü Nevizade’de Mavi Boncuk’un yerindeki meyhanede bir duble rakı, altı çeşit mezeyle sunulurdu.Ülkü Tamer, Onat Kutlar, Kemal Özer, Adnan Özyalçıner, Ferit Edgü, Doğan Hızlan, Orhan Kemal, Sait Faik ve Özdemir Asaf, Lefter’in Meyhanesi’nin gediklilerindendi. İdeal Tamer’in anlatımıyla Lefter 1964′te Ece Ayhan’a nazaran bando mızıkayla Yunanistan’a gönderilince yer kapandı.

40 kuşağının “Alaylılar Akademisi” diye nitelediği Lambo’nun Meyhanesi, Orhan Veli’nin Nevizade’deki keşfiydi. Hatta ünlü şair, büyük aşkı Nahit Fıratlı ile burada buluşurdu. Yer o kadar küçüktü ki İlhan Berk burayı “Bir tramvay büyüklüğündedir” diye andı.

Leyla Erbil, Leyla Umar, Güner Kuban ve Mina Urgan üzere periyodun bayan edebiyatçılarının da sık sık uğradığı meyhane, veresiye defteri ile ünlüydü. Müdavimlerinin paraları çıkışmadığında Mösyö Lambo o deftere ya bir şiir, ya bir kelam yazdırırdı.

Lambo, komünist olduğu gerekçesiyle meyhanesi kapatılınca ayakkabı dükkânı açtı ve onu çalıştırırken intihar etti. Sevenleri, bir periyot böylelikle kapanırken onu daima tezgâhın gerisinde Rus klasiklerini okurken hatırlayacaktı.

1967′de Ali Demir’in Kadıköy’de açtığı Hatay Restoran, Cemal Süreya’nın öncülüğündeki edebiyat sohbetlerinin Anadolu Yakası’ndaki adresiydi. Fazıl Hüsnü Dağlarca, Ece Ayhan, Salah Birsel, Adnan Özyalçıner, Sennur Sezer, Can Yücel ve Behzat Ay üzere isimler ciğeri ve humusu ile ünlü yerin sık gelen konukları ortasındaydı.

Süreya sayesinde restoranda anı defterleri tutulmaya başlanınca, burası tarihe defteri olan meyhane diye geçti. 1983′ten beri biriktirilen 11 ciltlik defterden seçmeler, şairin vefatının 13. yılında “Hatay Meyhanesi Defterleri”adıyla kitaplaştırıldı.

Tomris Uyar ile Süreya’nın kadeh tokuşturduğu meyhanenin defterlerinde neler yoktu ki? Feyyaz Kayaca’nın şiirleri, Arif Damar’ın, Ece Ayhan’ın, Fethi Naci’nin notları… Birebir şanslı defterler Cemal Süreya’nın çizdiği ve “Sevgili, Edip!”ithaflı bir Edip Cansever fotoğrafını de gördü.

Mekân, Orhan Veli’ye “Canan ki Degüstasyon’a gelmez / Balıkpazarı’na hiç gelmez” dizelerini yazdıracak kadar popülerdi. Ahmet Haşim’in burada sandalyesi olduğu rivayet edildi. 1920′de İtalyan Subayı Maurandi Çiçek Pasajı’nın girişinde, bugün Otantik’in olduğu yerde açtığı Degüstasyon’u üç yıl sonra Edmondo Morrigi’ye devretti.

Lokanta 1930-1960 yıllarında en parlak devrini geçirdi. Yahya Kemal, Ercüment Ekrem Talu, Faruk Nafiz Çamlıbel, Tarık Buğra, Eşref Şefik ve Sait Faik’in sık sık uğradığı meyhane, yazın Çiçek Pasajı’na masa koyduğunda, bugün de süren bir geleneği başlattığından habersizdi. 1970′lere gelindiğinde takımı değişen ve eski havasını yitiren meyhane 10 Mayıs 1970′te Çiçek Pasajı çökünce öbür meyhanelerle birlikte kapandı. İsmi hala Balıkpazarı’ndaki bir meyhanede yaşıyor.

Geçmişi 1800′lerin sonuna dayansa da, 1923′te o dönemki pek çok işletme üzere Cumhuriyet ismini aldığı için, resmi kuruluş tarihi 1923 kabul edildi. 1940′larda işletmeye başlayan Koço Efanduli çizgisini birinci yıllardan itibaren korudu. Hala birinci açıldığı yerde, Beyoğlu Balıkpazarı’nda faaliyet gösteren meyhanede Mustafa Kemal Atatürk’ün de masası vardı.

Bu uzun soluklu yer elbette zamanının değerli edebiyatçılarını da ağırladı. Sait Faik, Orhan Veli, Cahit Irgat, Cihat Burak üzere isimlerle anılan meyhane Atilla İlhan’ın da uğrak yeriydi. Hatta İlhan yıllar sonra Orhan Veli ile orada müsabakasını şu sözlerle andı: “Yağmur yağıyordu, rastladığımız birinci kitapçıdan Orhan Veli’nin (Kanık) yeni çıkmış kitabını almış, neş’e içinde, Balıkpazarı’na dalmıştık: ünlü Cumhuriyet Meyhanesi’ne gidiyoruz, zira pazar akşamıdır; öğrencilerin, en keyifli gecesi.”

Sahibi Kürt Mehmet’ten ötürü “Kürdün Meyhanesi” diye anılan Ankara Ulus’taki bu meyhane, periyodun aydınlarına mesken sahipliği yapıyordu. Nurullah Ataç, Orhan Veli, Azra Erhat, Behice Boran, Çetin Altan, Cüneyt Arcayürek, Ceyhun Atuf Kansu, Fikret Mualla ve Fikret Otyam üzere pek çok ismi ağırlayan meyhaneyi, ressam Fahir Aksoy 1944-1960 yıllarını kapsayan anı kitabı “Kürdün Meyhanesi”nde anlattı.

1940′larda açılan meyhane, konuklarından dolayı sivil polislerin de uğrak yeriydi. Hatta kendini genç şairler üzere gösteren sivillerin o ağır masalara konuk olduğu ve durum yaşça büyükler tarafından anlaşılınca, en değerli içkilerin ısmarlanıp hesabın sivillere ödetildiği rivayet edilirdi. 1950′lerden itibaren kentin merkezi Ulus’tan Yenişehir’e yanlışsız kayınca popülerliğini yitiren meyhane 1960′ların başında kapandı.

Şinasi Baray, ailesinden kalma iki katlı eski meskenini düzenleyip 1946′da restorana çevirdi. Alt kat Baray’ın ailesinin yaşadığı devirde ahır olarak kullanıldığı için de yerin ismini Üç Nal koydu. Ankara’nın Ulus semtinde Konak Sokakta yer alan meyhane, Azra Erhat, Sabahattin Eyüboğlu, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Can Yücel üzere pek çok ismi ağırladı.

Burası kapağında üç nal çakılı onur defteri ile de ünlüydü. Karikatürist Ratip Tahir Burak “İş dördüncü nalla, bir cet kaldı… Bir de meydana!..” satırlarını, bir karikatürle deftere ekleyince, Orhan Veli de dayanamayıp meyhanenin duvarına, “Üç Nal’a gelen, dörtnala gider” yazdı. Ünlü şair o vakitler bir gece buradan çıkıp belediyenin açtığı çukura düştüğünde, vefata dörtnala gideceğini elbette düşünmemişti.

Hazzopulo’nun içerisinde bulunduğu kahvehane tarih boyunca Ahmet Haşim, Ahmet Mithat Efendi üzere birçok edebiyatçıya mesken sahipliği yapmıştır. İstiklal Caddesi’nin üzerinde, rönesans mimarisinden izler taşıyan bu pasaj içerisinde tıpkı vakitte Ahmet Mithat Efendi’nin de matbaası buluyordu.

Ahmet Mithat Efendi ve Namık Kemal’in çıkardığı İbret gazetesinin matbaası da burada yapılırdı. Namık Kemal’in Vatan Veya Silistre isimli tiyatrosundan sonra kendisi burada tutuklanır. 

Tutuklanmanın önesinde Tanzimatçıların uğrak yeri olan bu pasaj sonrasında da Jön Türklerin uğrak yeri olmuştur.

Başlarda Nam Tiyatrosu’nda komilik yapan Bay Lebon tarafından işletilse de sonrasında 1940 yılında Avedis Ohanyan Çakır tarafından satın alınmasıyla birlikte burada Paris’te üretilen kalite de çikolatalar üretilmek istendi. Bu yüzden de yerin ismi ‘Markiz’ olarak değiştirildi.

Markiz Kahvesi; Yahya Kemal Beyatlı, Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Abdülhah Şinasi Hisar’ın da içerisnde bulunduğu pek çok edebiyatçının uğrak yeri olmuştur.